เวลาที่เราไปซื้อ “พลอยนพรัตน์” หรือ “มณีนพรัตน์” หรือบางคนก็เรียกสั้นๆว่า “นพรัตน์” จะเรียกอย่างไรก็ได้ เพราะยังไงคนขายเข้าใจอยู่แล้วครับ แต่เรื่องที่ผมอยากจะให้ทุกท่านสนใจคือ เกรดของนพรัตน์ที่ซื้อ เป็นแบบไหน เพราะในท้องตลาดมีหลากหลายมาก ตั้งแต่พลอยปลอมที่ทำมาจากแก้วสี 9 เม็ด 9 สี พวกนี้ล่ะ เซ็ทละไม่กี่สิบบาท จนกระทั่งนพรัตน์พลอยแท้จากธรรมชาติที่มีราคาแพงกว่า
ตั้งแต่โบราณคนไทยมีความเชื่อเกี่ยวกับมณีนพรัตน์ว่า เป็นของสูงที่มีค่ายิ่ง มีอำนาจพิเศษ ผู้ที่ได้ครอบครองจะมีความเป็นศิริมงคล จะมีความเจริญรุ่งเรืองเป็นเลิศด้วยประการทั้งปวง จึงพบว่ามีการใช้มณีนพรัตน์ตั้งแต่บูชาพระบรมสารีริกธาตุและพระอรหันตธาตุเพื่อแสดงความเคารพอย่างสูงสุดต่อพระพุทธศาสนา ทำเครื่องประดับ จนถึงฝังลงในการยกเสาเอกตอนสร้างบ้าน มณีนพรัตน์คืออัญมณี 9 ชนิด อันได้แก่ เพชร, ทับทิม,มรกต,บุษราคัม, โกเมน, ไพลิน, มุกดาหาร, เพทาย และไพฑูรย์
คนโบราณมีความสุนทรีย์อยู่มากจึงมีการแต่งเป็นร้อยกรองที่เกี่ยวกับมณีนพรัตน์ดังนี้
“เพชรดี มณีแดง เขียวใสแสงมรกต
เหลืองใสสดบุษราคัม แดงแก่ก่ำโกเมนเอก
สีหมอกเมฆนิลกาฬ มุกดาหารหมอกมัว
แดงสลัวเพทาย สังวาลสายไพฑูรย์”
ในส่วนของตำราอินเดียก็มีพลอยนพรัตน์เช่นกัน เหมือนกัน 7 ชนิด มีแตกต่าง 2 ชนิดคือ มีไข่มุก มาแทนที่มุกดาหาร และมีปะการัง (ประพาฬรัตน์)มาแทนที่เพทาย เวลาเลือกซื้อนพรัตน์ อย่าลืมดูให้แน่ใจก่อนว่าท่านต้องการซื้อนพรัตน์ในตำราไทยหรืออินเดียนะครับ
เรามาเจาะลึกกันไปเลยดีกว่า ว่า ทั้ง 9 ชนิด มีรายละเอียดอะไรบ้าง
1. เพชร (เพชรดี) ทุกท่านคงรู้จักดีอยู่แล้ว จะว่าไปแล้วเพชรเป็นอัญมณีที่แตกต่างจากเพื่อนในกลุ่มนพรัตน์ในด้านเคมี เนื่องจากกว่า เพชร คือรูปแบบบริสุทธิ์ของธาตุคาร์บอน (Carbon, C) เพชรประกอบขึ้นจากธาตุคาร์บอนอย่างเดียว ในขณะที่ตัวอื่นเป็นสารประกอบที่ประกอบด้วยธาตุมากกว่า 1 ชนิด เพชรเป็นสารที่แข็งที่สุดบนโลกที่มนุษย์รู้จัก (Moh’s scale 10) ความแข็งที่ว่านี้หมายถึงความสามารถในการขูดพื้นผิวของแร่ชนิดอื่นให้เป็นรอยได้ ไม่ได้หมายความว่าเราเอาค้อนมาทุบเพชรแล้วเพชรจะไม่แตกนะครับ เพชรที่ว่าแข็งแค่เพียงร่วงบนพื้นกระเบื้องก็มีสิทธิ์บิ่นหรือแตกได้ครับ การหยิบจับเพชรและพลอยทุกชนิดจึงควรทำด้วยความระมัดระวังครับ
เวลาที่เราซื้อพลอยนพรัตน์ที่เป็นพลอยแท้ มักจะมีแค่ 8 เม็ด ทั้งๆที่นพรัตน์หมายถึงอัญมณี 9 ชนิด ก็เพราะเพชรนี่แหละครับ ที่ไม่ได้ใส่มาให้ในเซ็ท เนื่องจากว่า เพชรเป็นตัวที่แพงที่สุดในนพรัตน์ ลูกค้าจะต้องไปซื้อเพชรใส่เองเพื่อกำหนดงบประมาณให้อยู่ในจำนวนเงินที่ต้องการได้เอง จะเอาเม็ดเล็ก เม็ดใหญ่ เจียระไนแบบไหน ทำได้ตามประสงค์เลยครับ ราคาของเพชรถูกกำหนดเป็นราคากลางมาแล้วโดย De Beers เจ้าพ่อวงการเพชรของโลก ซึ่งแบ่งตามหลัก 4C และอาจเพิ่ม Fluorescence ไปด้วยอีกหนึ่งตัวแปรในการกำหนดราคา (เรื่องเพชรนี่พูดต่อเดี๋ยวจะยาว ขอเก็บไว้เขียนครั้งต่อไปดีกว่านะครับ)
2. ทับทิม (มณีแดง) ทับทิมเป็นพลอยที่ติดอันดับแพงมาตลอด เพราะสีที่งดงามตราตรึง (แต่พลอยแพงกว่านั้นคือแพดพารัดชานะครับ อิอิ) ทับทิมอยู่ในพลอยตระกูลแซปไฟร์(Sapphire) เป็นพลอยธรรมชาติเนื้อแข็ง หลายคนอาจจะสงสัยว่า จำยังไง ตัวไหนเนื้ออ่อน เนื้อแข็ง ก็จำง่ายๆเลยครับ ตระกูลแซปไฟร์ทุกตัวถือเป็นพลอยเนื้อแข็ง นอกนั้นพลอยทุกตัวเป็นพลอยเนื้ออ่อนทั้งหมด แซปไฟร์มีทุกสีครับ แดงเรียกทับทิม เหลืองเรียกบุษราคัม น้ำเงินเรียกไพลิน ชมพูอมส้มอ่อนๆเรียกแพดพารัดชา เขียวเรียกเขียวส่อง (ผู้ขายพลอยหลายคนพยายามจะอัพเกรดเขียวส่องไปใช้ชื่อที่ฟังดูดีว่า “มรกตจันท์ หรือมรกตเนื้อแข็ง หรือพลอยมรกตจันท์” คล้ายกับว่าอาจจะทำให้ได้รับความนิยมมากเหมือนมรกต แต่ชื่อนี้ไม่ได้รับการยอมรับในระดับสากลครับ)
ทับทิมมีแหล่งกำเนิดหลากหลายที่ทั่วโลกครับ แต่ละที่เมื่อเกิดขึ้นมาจะมีตำหนิ (inclusions) ที่เป็นลายเซ็นของพื้นที่นั้นแตกต่างกันไป ทำให้เราสันนิษฐานได้ว่าพลอยเม็ดนี้น่าจะถูกขุดมาจากที่ไหนของโลก ทับทิมไทยเป็นทับทิมที่ยอมรับกันว่างดงามที่สุดในโลก มีสีแดงเข้ม เนื้อใสสะอาดแต่ปัจจุบันหาแทบไม่พบแล้ว รองลงไปคือทับทิมพม่าที่มีสีสดแบบแดงอมชมพู ส่วนทับทิมจากอาฟริกาจะมีราคาถูกกว่า ปัจจุบันมีทับทิมเขมรสวมชื่อมาขายว่าเป็นทับทิมไทยบ่อใหม่ ซึ่งจะสีไม่ค่อยสดและมีจุดดำๆในเนื้อค่อนข้างเยอะ ถ้าจะให้แน่ใจ ก่อนซื้อควรขอใบยืนยันแหล่งกำเนิดที่ออกโดยห้องแล็บที่ได้มาตรฐานจากผู้ขายด้วยนะครับ
3. มรกต (เขียวใสแสงมรกต) มรกตเป็นพลอยที่มีสีเขียวสวยที่สุด เป็นพลอยเนื้ออ่อนในตระกูลเบอริล (Beryl) มรกตเป็นพลอยที่มีตำหนิมาก เพราะว่ากำเนิดในหินแกรนิต ซึ่งเป็นหินที่แข็งที่สุด ตอนเกิดก็ถูกแรงกดแรงดันจนมีรอยแตกร้าวมาในผลึก แถมเวลาจะเอาออกมาก็ไม่สามารถขุดได้ ต้องระเบิดภูเขาหินลูกเดียว มรกตจึงมีรอยแตกร้าวยิ่งขึ้นไปอีก มรกตที่ใช้ในชุดนพรัตน์ มีตั้งแต่เป็นมรกตแท้ๆ ซึ่งจะมีราคาสูง ไปจนถึงราคาย่อมเยาว์ที่ทำมาจาก “โมรา” ซึ่งเป็นพลอยเนื้ออ่อนในตระกูล Calcedony ซึ่งก็เป็นควอร์ตซ์ (Quartz) ชนิดหนึ่งมีสีเขียวที่มืดและไม่สดเท่ามรกต
4. บุษราคัม (เหลืองใสสดบุษราคัม) บุษราคัมคือ Yellow Sapphire นั่นแปลว่า บุษราคัมเป็นพลอยเนื้อแข็งอีกหนึ่งชนิดครับ บุษราคัมเป็นพลอยที่สวย ใส ไฟดี และเป็นพลอยที่มักจะเนื้อสะอาดกว่าแซปไฟร์สีอื่นๆ บุษราคัมที่ใช้ในชุดพลอยนพรัตน์มีคั้งแต่บุษราคัมแท้ จนถึงซิทรีน (Citrine) พลอยเนื้ออ่อนสีเหลืองสวย เนื้อใสสะอาดซึ่งเป็นควอร์ตซ์ (Quartz) ชนิดหนึ่งครับ วิธีดูคร่าวๆคือ บุษราคัมจะมีผิวที่เป็นมันวาวและประกายไฟสวยกว่าซิทรีน คุณสมบัตินี้ แม้ซิทรีนจะขัดให้มันเงายังไงก็เงาไม่ได้เท่าบุษราคัม เพราะว่าเป็นคุณสมบัติเฉพาะตัวของแซปไฟร์ที่จะมีค่าดรรชนีหักเหสูงกว่าควอร์ตซ์ และในขนาดเม็ดที่เท่ากัน บุษราคัมจะหนักกว่าซิทรีน เนื่องจากมีความถ่วงจำเพาะสูงกว่าครับ
5. โกเมน (แดงแก่ก่ำโกเมนเอก) หลายท่านอาจจะคิดว่าโกเมนต้องสีแดงเข้ม แต่จริงๆแล้วไม่ใช่นะครับ โกเมนมีได้ทุกสีบางทีเจอเปลี่ยนสีได้ด้วย โกเมนที่อยู่ในกลุ่มที่ราคาแพงที่สุดคือ ซาโวไรต์ (Tsavorite) เป็นโกเมนสีเขียวสดเนื้อใสสะอาดชนิดที่ว่าท้าชนกับมรกตได้สบายๆ บางเม็ดสวยกว่ามรกตเสียอีกครับ แต่ถ้าจะว่าให้ถูกตามตำราก็น่าจะหาโกเมนสีแดงแก่ก่ำ ซึ่งก็ถือว่าดีเพราะโกเมนสีแดงแก่ๆเข้มๆนั้นหาไม่ยากนัก มักจะเป็นโกเมนแท้รวมอยู่ในชุดนพรัตน์อยู่แล้วครับ
6. ไพลิน (สีหมอกเมฆนิลกาฬ) พลอยตัวนี้มีการถกเถียงกันว่า จริงๆแล้วนิลกาฬคืออะไรกันแน่ เพราะว่า มีการระบุไว้ว่าพลอยที่ชื่อว่านิล มี 2 ชนิด ชนิดหนึ่งคือ นิลตะโก (Black Spinel) ซึ่งเป็นพลอยที่เคยมีเกลื่อนกลาดทั่วไปตามพื้นดินชนิดที่ชาวบ้านเรียกว่า “มีเยอะซะจนจะเอาไว้ปาหัวหมา” นิลตะโกนี้ปัจจุบันเรียกกันสั้นๆว่า “นิล” ส่วนตัวผมคิดว่า “นิลกาฬ” ไม่น่าจะใช่นิลตะโกเพราะว่ามณีนพรัตน์เป็นของหายาก ครั้นจะรวมนิลตะโกที่ไปวิ่งหยิบเอาใต้ถุนบ้านได้ง่ายๆคงจะไม่ใช่เรื่อง
นิลอีกชนิดคือ “นิลสีดอกผักตบ” อันนี้แหละไฮโซตัวจริง เพราะมันคือ ไพลิน หรือ Blue Sapphire (เมื่อเห็นว่าเป็นแซปไฟร์ ไพลินจึงเป็นพลอยเนื้อแข็ง ยังจำกันได้ใช่ไหมครับ เก่งมาก) หลายคนสงสัยเหมือนผมแน่ๆ เพราะถ้าไปหาภาพในเน็ต พิมพ์คำว่าไพลิน หรือ Blue Sapphire ลงไป ก็จะเป็นแต่พลอยสีน้ำเงิน สวยใสไฟดี ที่เป็นอย่างนี้ก็เพราะว่าปัจจุบันมีเทคนิคการ “เผาพลอย” เพื่อให้ไพลินสีน้ำเงินเข้มอย่างสีหมึกนั้นมีสีที่อิ่มและเนื้อที่ใสมากขึ้น ถ้าเราย้อนไปสมัยโบราณได้ ไพลินสมัยนั้นคงจะเห็นแต่สีทึมๆเป็นส่วนใหญ่ ปัจจุบันอาจจะเห็นได้จากไพลินดิบ(ไม่เผา)ที่มาจากกาญจนบุรี จะมีสีที่เข้มๆมืดๆ อมเขียวๆหน่อย
7. มุกดาหาร (มุกดาหารหมอกมัว) มุกดาหารบางทีก็เรียกสั้นๆว่ามุกดา แต่ปัจจุบันมักเรียกทับศัพท์ไปเลยว่ามูนสโตน (Moonstone) มูนสโตนเป็นญาติสนิทกับหินฟันม้า (Feldspar) ที่มีบทบาทสำคัญมากในอุตสาหกรรมเซรามิค มูนสโตนมีหลายสี บางทีก็ใส บางทีก็ขุ่น แต่เสน่ห์ของมูนสโตนอยู่ที่แสงเหลือบละมุนละไมคล้ายแสงจันทร์อยู่ในเนื้อพลอย มูนสโตนในศรีลังกาพบมากขนาดที่ว่าแค่เพียงเอาสวิงไปวางไว้ในลำธาร มูนสโตนก็กลิ้งเข้ามาแล้ว โดยส่วนตัว ผมคิดว่าในบรรดาพลอยที่มีเหลือบถ้าไม่นับพลอยสตาร์แล้ว มูนสโตนเป็นหนึ่งในพลอยที่มีเหลือบที่ดูน่าดูที่สุด โดยเฉพาะมูนสโตนจากอินเดียที่มีเนื้อใสสะอาดมากและมีเหลือบสีฟ้าล่องลอยขยับไปมาได้ตามแสงอยู่ในเนื้อพลอย
8. เพทาย (แดงสลัวเพทาย) จริงๆแล้วเพทายมีทุกสี แต่ที่ในโบราณว่าไว้ว่าแดงสลัวก็เพราะว่า เพทายดิบที่เจอในธรรมชาติมักจะมีสีแดงอมน้ำตาล แต่สีไม่สดนัก ถ้าจะให้ผมยกตัวอย่าง ผมว่าสีมันเหมือนน้ำปลา สีก้ำๆกึ่งๆจะแดงก็แดงไม่สุด จะน้ำตาลก็ไม่ใช่ เพทายเป็นพลอยไฟสวย มีความวาวเทียบเท่าเพชรเพราะว่ามีค่าดรรชนีหักเหมากกว่า 1.8 ปัจจุบันเราไม่ค่อยเห็นเพทายสีน้ำปลาแบบนั้นแล้ว เพราะว่ามีเทคโนโลยีเผาพลอยเกิดขึ้น เพทายเผาง่ายมาก ใช้แค่ก่อหลุมสุมถ่านไม้โกงกางก็ได้แล้วครับ แล้วที่สำคัญคือ พลอยสีน้ำปลาที่เผาไป เมื่อออกมาแล้วมันสวยมาก กลายเป็นสีเหลืองเจิดจ้า สีฟ้าสดใส หรือไร้สีดูคล้ายเพชรแถมสีที่เกิดนี้มีความเสถียรจึงเป็นที่ยอมรับของตลาด ในชุดนพรัตน์จะพบเพทายสีฟ้าเสียเป็นส่วนใหญ่ เนื่องจากเพทายสีฟ้าได้รับความนิยมมากที่สุด ถ้าเรามองจากชุดนพรัตน์ที่มักขายเป็นเจียระไนเป็นหลังเบี้ย จะสังเกตได้ชัดเลยว่ามีพลอยหนึ่งเม็ดที่เนื้อใสประกายแวววาวมากกว่าพลอยเม็ดอื่นๆ เม็ดนั้นแหละครับ เพทาย
เพทายในชุดนพรัตน์ถูกๆอาจจะเป็นเพชรรัสเซียสังเคราะห์ แต่วิธีดูไม่ยากนัก หากใช้กล้องส่องดูในเม็ดเพทายจะเห็นเส้นขอบพลอยแยกเป็นภาพซ้อนสองเส้น ซึ่งจะไม่พบในเพชรรัสเซียครับ
9. ไพฑูรย์ (สังวาลย์สายไพฑูรย์) ไพฑูรย์เป็นพลอยที่สำคัญและลักษณะโดดเด่นมาก ที่ว่า “สังวาลย์สาย” ก็เพราะว่ากลางพลอยชนิดนี้ปรากฏเหมือนกับมีสายสังวาลย์คาดอยู่ ไพฑูรย์เป็นพลอยที่กำหนดราคาของชุดนพรัตน์ว่าจะถูกหรือแพง เพราะในบรรดาชุดพลอยนพรัตน์ที่วางขายกัน ไพฑูรย์เป็นพลอยที่แพงที่สุดในทั้ง 8 เม็ด บางคนเรียกไพฑูรย์ว่าเพชรตาแมว เนื่องจากเป็นพลอยที่แสดงเหลือบตาแมวได้สวยงามที่สุด จริงๆแล้วไพฑูรย์เป็นเพียงฟอร์มหนึ่งของพลอยที่ชื่อไครโซเบอริล (Chrysoberyl) มีหลากหลายสี และมีตั้งแต่เนื้อใสจนถึงขุ่น ไครโซเบอริลบางเม็ดเท่านั้นที่ถูกจัดเป็นไพฑูรย์ ซึ่งจะต้องแสดงปรากฏการณ์ตาแมวเห็นเป็นเส้นเหลือบที่วิ่งล้อกับแสงได้
ไพฑูรย์ที่มีราคาแพงจะต้องมีสองสีในแต่ละด้านของตาแมวชัดเจนคือ ด้านหนึ่งต้องเป็นสีขุ่นคล้ายสีน้ำนมในขณะที่อีกด้านต้องเป็นสีน้ำตาลใสแบบน้ำผึ้ง (Milky and honey effect) และบางเม็ดหากเปลี่ยนสีได้ก็จะมีราคาแพงขึ้นไปอีก
ไพฑูรย์เป็นพลอยที่หายากและขุดพบได้น้อยลงเรื่อยๆ จึงมีราคาแพงและได้รับความนิมยมมาตั้งแต่สมัยโบราณ ในยุโรปสมัยโบราณเชื่อว่าไพฑูรย์สามารถป้องกันสิ่งชั่วร้ายได้จึงนำไพฑูรย์มาทำเป็นไม้กางเขน ปัจจุบันไพฑูรย์เม็ดใหญ่มูลค่าสูงขึ้นตลอดเวลาเพราะถูกซื้อเก็บสะสมโดยเศรษฐีชาวยิว
ในชุดพลอยนพรัตน์ที่ขายกันในท้องตลาด หากเป็นชุดราคาประหยัด ไพฑูรย์มักจะถูกแทนที่ด้วยไฟร์โอปอล (Cat’s eye Fire Opal) หรือเป็นพลอยอพาไทต์ (Cat’s eye Apatite) ที่แสดงเหลือบตาแมวได้ซึ่งพลอยทั้งสองชนิดมีราคาถูกกว่าไพฑูรย์ และยังพบว่าบางครั้งมีการใช้หินไทเกอร์อายซึ่งราคาต่างกันลิบลับกับไพฑูรย์มาใช้แทนที่ด้วย แต่ถ้าคนเคยเห็นไพฑูรย์แค่แว่บเดียวก็จะรู้ว่าหินไทเกอร์อายดูยังไงก็ไม่เหมือนครับ ไฟร์โอปอลยังดูคล้ายกว่าเยอะ
❌20.00(Booked)